newwoman.gr

Στην περίπτωση των καρκίνων του μαστού, χρησιμοποιούνται δύο τεχνικές: η διαδερμική ακτινοθεραπεία, με την οποία η δέσμη εκπέμπεται από γεννήτρια που βρίσκεται εκτός του οργανισμού και η κιουριθεραπεία (curietherapie), ήτοι η εμφύτευση της πηγής (μικρών διαστάσεων) πηγή εκπομπής ακτινοβολίας, εντός του όγκου.

Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, κοίλες βελόνες τοποθετούνται με μεγάλη ακρίβεια στο εσωτερικό του καρκινικού ιστού· διαμέσου αυτών των κοίλων βελονών, τα ραδιενεργά νήματα ιριδίου, λεπτά και ευέλικτα, καθοδηγούνται και εισάγονται  στη θέση του όγκου και μένουν εκεί για τουλάχιστον 24 ώρες.

Δυστυχώς, τα γειτονικά υγιή κύτταρα ενδέχεται να υποστούν τις ίδιες βλάβες. Σήμερα οι ακτινοθεραπευτές γνωρίζουν  τέλεια τις μέγιστες δόσεις που είναι ανεκτές από τους υγιείς ιστούς, διαφορετικές από τις μέγιστες δόσεις  που είναι ανεκτές από τον όγκο. Για να επιτευχθεί ο στόχος της εξάλειψης του μέγιστου αριθμού κυττάρων του όγκου χωρίς να υποστούν πολύ βαθιά βλάβη οι γειτονικοί υγιείς ιστοί, οι ακτινοθεραπευτές εργάζονται πάνω στην  κλασματοποίηση  των δόσεων που είναι απαραίτητες για την ίαση.

Οι ακτίνες είναι επικίνδυνες;

Η θεραπεία με ακτινοβολίες στοχεύει στην ίαση χωρίς να προκαλέσει σοβαρές μη αντιστρέψιμες βλάβες στους γειτονικούς υγιείς ιστούς. Ήδη από την αρχή της χρήσης της ακτινοθεραπείας, διαπιστώθηκε ότι αν προσπαθούσαμε να καταστρέψουμε όλα τα κύτταρα του όγκου με μια μοναδική  δόση ακτινοβολιών, οι γειτονικοί ιστοί υφίσταντο  και αυτοί επίσης σοβαρές βλάβες. Ως εκ τούτου η θεραπεία επεκτάθηκε σε επαρκή χρονική περίοδο. Λαμβάνονται υπόψη τρεις  παράγοντες: η συνολική δόση, η δόση ανά συνεδρία, η οποία  ονομάζεται κλασματοποίηση  και το χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του οποίου αυτή η δόση χορηγείται, άλως πως ονομαζόμενο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα.

Υπάρχει κίνδυνος οι ακτίνες να προκαλέσουν εγκαύματα στο δέρμα;

Για κάθε υγιή ιστό υπάρχουν δόσεις καθορισμένης ακτινοβολίας τις οποίες ο ακτινοθεραπευτής   δεν πρέπει να υπερβαίνει. Ατυχήματα μπορεί να συμβούν αν η συνολική δόση είναι πάρα πολύ υψηλή, αν το διάστημα μεταξύ των συνεδριών είναι πάρα πολύ μικρό ή αν η δόση ανά συνεδρία είναι πάρα πολύ  μεγάλη. Η σημασία και η συχνότητα των κινδύνων μειώνονται  με την άριστη γνώση των τεχνικών της ακτινοθεραπείας και με προσεκτική επίβλεψη των ασθενών κατά τη διάρκεια και μετά τη θεραπεία. Προσθέτουμε ότι η ασθενής δεν αισθάνεται ούτε πόνο, ούτε οποιαδήποτε άλλη αίσθηση.

Άρα η χορηγούμενη δόση  είναι  αποτέλεσμα  συμβιβασμού ανάμεσα στη μέριμνα και την ανάγκη  ακτινοβολίας μέγιστου όγκου, σύμφωνα με την υψηλότερη δυνατή δόση, με διττό σκοπό αφενός της επίτευξης του μέγιστου ποσοστού πιθανοτήτων ίασης και αφετέρου της αποφυγής έκθεσης σε κίνδυνο των υγιών ιστών.  Το δέρμα του στήθους  ή του θωρακικού  τοιχώματος (σε περίπτωση μαστεκτομής) μπορεί να είναι  η εστία ερυθημάτων συγκρίσιμων με «ηλιόκαυμα». Αυτή η παρενέργεια είναι εντελώς αντιστρέψιμη και θα αποτελέσει αντικείμενο συνταγογράφησης  προστατευτικής κρέμας από τον ακτινοθεραπευτή.

Μετά από πόσο καιρό διαπιστώνουμε ότι η θεραπευτική επίδραση είναι αποτελεσματική;

Η επίδραση της ακτινοθεραπείας σε ένα όγκο εξαρτάται όχι μόνο από τις παραμέτρους της θεραπείας αλλά επίσης και από τα χαρακτηριστικά του όγκου. Γι’αυτόν το λόγο η κλινική παρατήρηση των ασθενών παίζει ουσιαστικό ρόλο. Το διάστημα μεταξύ της ακτινοβολίας και της πραγματικής εξαφάνισης του καρκινικού κυττάρου δεν υπερβαίνει τις μερικές ημέρες στους όγκους όπου τα κύτταρα διαιρούνται συχνά. Το διάστημα αυτό μπορεί να φθάσει τις αρκετές εβδομάδες ακόμα και μήνες στα κύτταρα όπου η ταχύτητα πολλαπλασιασμού είναι μικρή. 

Ποιες είναι οι συμβουλές για να μειωθούν στο μέτρο του δυνατού οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας;

• Καταρχάς, να ενημερώνετε τον γιατρό σας για τα φάρμακα που λαμβάνετε πριν αρχίσετε τη θεραπεία και να του δώσετε λίστα με τα φάρμακα που λαμβάνετε εκείνη τη στιγμή
• Να ξεκουράζεστε και να κοιμάστε όσο το δυνατόν περισσότερο διότι η θεραπεία μπορεί να προκαλέσει κάποια κούραση. Αυτή την κούραση θα εξακολουθήσετε να την αισθάνεστε για περίοδο 4 έως 6 εβδομάδων μετά την ολοκλήρωση της ακτινοθεραπείας
• Να τρέφεστε χωρίς περιορισμό έτσι ώστε να αποφύγετε οποιαδήποτε απώλεια βάρους
• Μην πλένετε τα ακτινοβολημένα σημεία· μόνο ένα ελαφρό ξέπλυμα με καθαρό χλιαρό νερό επιτρέπεται

Στο επίπεδο της ακτινοβολημένης ζώνης:         

• Να αποφεύγετε να φοράτε ρούχα εφαρμοστά ή πολύ κολάν που καλύπτουν το ακτινοβολημένο σημείο. Είναι προτιμότερο να φοράτε ρούχα ευκολοφόρετα και μεταχειρισμένα τα οποία θα μπορούσατε να πλύνετε ή να πετάξετε αν τα σημάδια εντοπισμού της ζώνης ακτινοβολίας έχουν αφήσει σημάδια· τα ρούχα από νάιλον, μαλλί και δαντέλα πρέπει να αποφεύγονται στο επίπεδο της περιοχής που υποβάλλεται σε ακτινοθεραπεία
• Να φοράτε στηθόδεσμο χωρίς ενίσχυση·
• Να προστατεύετε το στήθος σας από την έκθεση στον ήλιο·
• Μην κολλάρετε τις μπλούζες ή τα πουκάμισά σας.

Η ακτινοθεραπεία προκαλεί τριχόπτωση; Θα γίνω ραδιενεργή;

Ένα διπλό κατηγορηματικό όχι!

Μπορώ να συνεχίσω τις επαγγελματικές δραστηριότητές μου κατά τη διάρκεια της θεραπείας; Πως μπορώ να αντιμετωπίσω την κόπωση;

Οι αντιδράσεις των ασθενών σε σχέση με τη συνέχιση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων ποικίλουν σημαντικά, όχι μόνο από ασθενή σε ασθενή αλλά επίσης, στην ίδια την ασθενή, ανάλογα με τη εξέλιξη των συνεδριών. Μπορούμε, εκ των προτέρων, να προβλέψουμε αυτές που θα αντιδράσουν στη θεραπεία άσχημα ή καλά; Μπορούμε να προβλέψουμε αυτές που παραμένουν ικανές να συνεχίσουν τις επαγγελματικές δραστηριότητές τους; Η απάντηση είναι όχι.

Η ακτινοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει κόπωση η οποία μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο έντονη. Αυτή μπορεί να είναι σωματικής προέλευσης όπως μαρτυρεί η μείωση περισσότερο ή λιγότερο σημαντική των σωματικών επιδόσεων επιβάλλοντας στην ασθενή μακρά περίοδο ανάπαυσης. Όμως η κούραση μπορεί επίσης να εκδηλωθεί με τη μορφή δυσκολίας συγκέντρωσης, η οποία ορισμένες φορές μπορεί να διαρκέσει για αρκετές εβδομάδες. Σε μια τέτοια περίπτωση η κούραση θα ήταν «ψυχικού» τύπου, προκληθείσα από τη θεραπεία και/ή συνδέεται με τον ένα ή τον άλλο από τους εξής παράγοντες:

• την προσωπικότητα της ασθενούς, τη μόρφωση, την ηλικία, το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον της
• το αίσθημα ενοχής
• η δυσκολία να ζει με την αμφιβολία υπό την έμμονη απειλή της αβεβαιότητας για την ίαση
• η ανικανότητα ή το όριο της ικανότητας να αποδεχθεί και να προσαρμοστεί στην κατάσταση
• η σοβαρότητα ή όχι του καρκίνου, που απαιτούσε ή όχι ακρωτηριασμό, με ή χωρίς επακόλουθα
• η υποτίμηση του σώματός της η οποία οφείλεται στη δική της ματιά (ή στη ματιά του συντρόφου της) μπροστά στον ακρωτηριασμό του στήθους
• η αβεβαιότητα για το αν μπορεί ακόμα να τεκνοποιήσει ή να θηλάσει

Όλοι αυτοί οι παράγοντες υπάρχει κίνδυνος να οδηγήσουν ανεπαίσθητα την ασθενή να χάσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό της, σε άρνηση του εαυτού της, στην παραίτηση, την απογοήτευση, την παθητικότητα, την απομόνωση, ακόμα και στην κατάθλιψη. Αυτοί οι παράγοντες συχνά επιδεινώνουν το αίσθημα κόπωσης αλλά είναι αναστρέψιμοι.

Κάθε περίπτωση ασθενούς είναι μοναδική και μόνο η επικοινωνία με τον γιατρό σας μπορεί να λύσει όλες τις απορίες σας.

Θεόδωρος Λιακάκος, Μαιευτήρας Γυναικολόγος- Χειρουργός Μαστού, Διευθυντής Γυναικολογικής Κλινικής Ιατρικού Κέντρου Αθηνών. Περισσότερες πληροφορίες στο http://www.drliakakos.gr και στα 210 7290027 -210 4976800